ใครที่มีประสบการณ์ในการเลี้ยง ‘น้องหมา’ ก็น่าจะมีบางครั้งที่รู้สึกว่า น้องหมาดูจะเข้าอกเข้าใจอารมณ์ของเราได้ดี แม้ว่าเราจะนั่งเฉยๆ หรือไม่ได้แสดงสีหน้าท่าทางอะไรออกมาอย่างชัดเจนก็ตาม จนหลายคนอดสงสัยไม่ได้ว่า นี่มันเข้าใจเราจริงๆ หรือแค่มาทำดีด้วยตามปกติ แล้วที่เหลือเป็นเพียงสิ่งที่เราก็คิดไปเองกันแน่?

คำตอบคือ คุณไม่ได้คิดไปเอง เพราะน้องหมาที่บ้านนั้น ‘เข้าใจ’ คุณจริงๆ แม้คุณจะไม่ได้แสดงอาการออกมาเลยก็ตาม แถมมันยังสามารถ ‘จำแนกอารมณ์’ ของเราว่า กำลังตกอยู่ในความหวาดกลัว, ตื่นเต้น หรือโกรธเคือง ได้อีกต่างหาก

ไคลฟ์ เวนน์ ศาสตราจารย์ด้านจิตวิทยา และผู้อำนวยการหน่วยวิทยาศาสตร์ของสุนัข ประจำมหาวิทยาลัยแอริโซนา ชี้ว่า พฤติกรรมของสุนัขที่บ้านเรา อาจไม่ต่างไปจาก ‘เด็กทารก’ ที่เฝ้ามองและศึกษาพ่อแม่ของตัวเองเพื่อนำไปสู่การปฏิสัมพันธ์กับผู้คนและโลก เพราะพวกมันสามารถเรียนรู้ได้ว่า หากมนุษย์รู้สึกสงบและมั่นใจ พวกเราจะแสดงออกอย่างไร 

ยกตัวอย่างเช่น ทั้งมนุษย์และน้องหมา ต่างก็มีฮอร์โมน ออกซิโตซิน หรือที่เรียกกันติดปากว่า ‘ฮอร์โมนแห่งความรัก’ ซึ่งจะเกิดขึ้นพร้อมกันทั้งสองฝ่าย เมื่อเราได้ลูบหัว เกาพุง หรือสวมกอดมัน “การเชื่อมต่อทางอารมณ์ระหว่างมนุษย์กับสุนัข คือแก่นแท้ของความสัมพันธ์เลยล่ะ สุนัขนี่เป็นสัตว์สังคมที่น่าทึ่งมากๆ นะครับ พวกมันจึงสามารถสัมผัสและเชื่อมต่อความรู้สึกอบอุ่น หรือสนุกสนานได้อย่างง่ายดาย” 

แต่ในทางกลับกัน เมื่อเจ้าของรู้สึกตึงเครียดและวิตกกังวล ก็มีแนวโน้มที่จะส่งผลต่อตัวหมาที่เลี้ยงด้วย โดยน้องหมาสามารถรับรู้ความเครียดของเจ้านายผ่านฮอร์โมนอีกบางตัว (เช่น ฮอร์โมน คอร์ติซอล ซึ่งเป็นฮอร์โมนความเครียด), ภาษากายที่เปลี่ยนไป, รวมถึงน้ำเสียงที่ใช้

นอกจากนี้ หมายังมีห้วงอารมณ์ของ 'ความเข้าอกเข้าใจ' ที่ทำให้มันเข้าถึงความรู้สึกของสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ได้ โดยเฉพาะเจ้าของที่มันถือว่าเป็น ‘คนที่สำคัญที่สุด’ ในชีวิตมัน ดังนั้น หากมันสามารถล่วงรู้ความรู้สึกและอารมณ์จากเจ้าของได้ ก็ไม่แปลกที่มันจะเกิดความรู้สึกใส่ใจเจ้าของ เมื่อพวกเขาเกิดภาวะอารมณ์ตึงเครียดหรือเศร้าสร้อย 

ไม่เพียงเท่านั้น สุนัขยังสามารถจำแนกสีหน้าของมนุษย์ออกได้ถึง 6 อารมณ์ นั่นคือ โกรธ, กลัว, เป็นสุข, เศร้า, ประหลาดใจ และรังเกียจ “เราต่างก็รู้กันว่า หมากับมนุษย์นั้นมีพฤติกรรมที่สอดคล้องกัน เช่น หมาจะเคลื่อนไหวได้เป็นธรรมชาติมากขึ้น เมื่อมันอยู่กับเจ้าของ เพราะฉะนั้น การที่มันจะเชื่อมโยงอารมณ์ความรู้สึกของตัวเองเข้ากับของมนุษย์ จึงไม่ใช่เรื่องแปลกเลย” โมนีก อูเดลล์ นักศึกษาพฤติกรรมสัตว์ และรองศาสตราจารย์ด้านสัตวศาสตร์ ที่มหาวิทยาลัยโอเรกอนสเตต บอก “หมาน่ะจับจ้องเราใกล้ชิดมากนะ ทั้งกิริยา ท่าทาง และภาษากายของเรา ตลอดจนเสียงและกลิ่นด้วย” 

และความที่สุนัขเป็นสัตว์ที่ ‘จมูกดี’ เป็นอันดับต้นๆ ของโลก มันมีเซลล์ประสาทรับกลิ่นมากถึง 220 ล้านเซลล์ (ขณะที่มนุษย์มีแค่ 5 ล้านเซลล์) มันจึงได้กลิ่นที่ละเอียดกว่ามนุษย์ ทั้งเรื่องพื้นฐานอย่างน้ำหอมหรือแชมพูใหม่ของเจ้าของ ไปจนถึงเรื่องที่แยบยลสุดขีดอย่างกลิ่นของฮอร์โมนจากร่างกาย “หมาไวต่อกลิ่นกายมนุษย์มาก มันถึงได้ตรวจจับภาวะเบาหวานหรือลมบ้าหมูในตัวมนุษย์ได้ยังไงล่ะ” เวนน์บอก 

โดยก่อนหน้านี้ มีงานวิจัยในหมาพันธุ์ โกลเดน รีทรีฟเวอร์ และ ลาบราดอร์ ด้วยการเก็บกลิ่นจาก ‘รักแร้’ ของผู้เข้าร่วมการทดลองเพศชาย แล้วนำไปให้สุนัขดม ซึ่งเมื่อมันสัมผัสได้ว่าเจ้าของกลิ่นนั้นกำลังหวาดกลัว (ขณะที่ทำการทดลอง) มันจะตอบสนองด้วยการแสดงพฤติกรรมตึงเครียด แต่ในทางกลับกัน เมื่อมันสัมผัสได้ถึงกลิ่นของความสุขจากกลุ่มตัวอย่าง อัตราการเต้นของหัวใจของน้องหมาเหล่านี้ก็จะพุ่งสูงกว่าปกติ โดยนอกจากนี้ ยังพบว่าหมาจะสนใจคนที่มีกลิ่นแห่งความสุข (ในเวลานั้น) มากเป็นพิเศษด้วย

อย่างไรก็ดี เราไม่ควรไปคาดหวังว่า น้องหมาในบ้านของเราจะ ‘เข้าใจ’ ทุกห้วงอารมณ์ของมนุษย์ขนาดนั้น เพราะปกติแล้ว หมาจะผ่านพบประสบการณ์ทางความรู้สึกต่างๆ น้อยกว่าที่มนุษย์มีอยู่ค่อนข้างมาก “ผมไม่คิดว่าอารมณ์ความรู้สึกของหมาจะซับซ้อนอะไรนัก อารมณ์หลักๆ คือด้านอบอุ่นอย่างความสุขและความตื่นเต้น กับด้านเยือกเย็น เช่น ความกลัวและความเครียด” เวนน์บอก 

และแม้ยังไม่มีผลวิจัยยืนยันเป็นชิ้นเป็นอัน แต่เวนน์ก็บอกว่า หากหมาของเขามีความสุข อารมณ์เขาก็จะดีขึ้นตามไปด้วยในทันที “ผมเลยรู้สึกว่า มนุษย์เองก็เข้าใจอารมณ์ของหมาเหมือนกันนะ เพราะบางอารมณ์ เช่น ความกลัวและความเครียด มันอ่านออกง่าย แต่ถึงอย่างนั้น ผมว่าหมาที่มีความสุขน่ะ อ่านออกง่ายที่สุดแล้ว เพราะพวกมันจะแค่วิ่งตรงดิ่งมาหาคุณ โบกหางไม่หยุด และทำหูลู่ไปข้างหลังแบบนั้นน่ะ”

ทั้งนี้ การได้ใช้เวลาร่วมกับมนุษย์ในบ้านหลังเดียวกัน ซุกผ้าห่มนอนกอดกันเพื่อดูโทรทัศน์ (ซึ่งส่วนใหญ่เราอาจจะเป็นฝ่ายดูอยู่คนเดียว) ก็อาจทำให้ทั้งมนุษย์และหมาได้ ‘เข้าใจ’ กันมากขึ้น แม้ไม่ต้องปริปากเล่าเรื่องราวใดๆ ต่อกัน 

และนี่เองที่เป็นสายสัมพันธ์อันแข็งแกร่งที่เกิดจากการถักร้อยกันระหว่างเรากับสัตว์เลี้ยงแสนรัก ที่ด้านหนึ่งก็อาจเป็นผู้ที่เข้าอกเข้าใจเรามากกว่าใครได้เหมือนกันในห้วงเวลาต่างๆ

อ้างอิง: Nationalgeographic.com, NPR, Akc.org